Voeding
Wereldwijd bestaan er geen standaardprotocollen met erkende voedingsrichtlijnen voor PCOS. De nadruk ligt op gewichtsmanagement en een gezond gevarieerd eetpatroon. Aanpassingen in voeding en leefstijl verhogen de vruchtbaarheidskans en verminderen het risico op gezondheidsproblemen op de lange termijn.
Onderzoek maakt duidelijk dat insulineresistentie een belangrijke rol speelt bij PCOS. Maar liefst 95% van de vrouwen met PCOS die overgewicht hebben, lijdt hieraan.Het is de oorzaak van de meeste symptomen bij PCOS en verhoogt het risico op het ontwikkelen van het metabool syndroom, cardiovasculaire aandoeningen en diabetes type 2. Tevens veroorzaakt het hyperinsulinemie wat bijdraagt aan metabole afwijkingen en een verhoogde concentratie androgenen in het bloed.
Het verlagen van het insulinegehalte en het verbeteren van de insulinegevoeligheid is daarom de eerste stap die genomen moet worden. Dit kan door middel van voeding, beweging en eventueel afvallen.
Aangepast eetpatroon
Na 4 tot 12 weken een aangepast eetpatroon te volgen laten diverse onderzoeken een duidelijke verbetering zien in de hormonale en metabole parameters bij vrouwen met PCOS met overgewicht. De Seks Hormoon Bindend Globuline (SHBG) spiegel steeg, terwijl het vrije testosteron, het insulinegehalte en het IGF-1 daalden . Bij 30% van de vrouwen nam het hirsutisme af, keerde de menstruatiecyclus terug (wat de kans op een zwangerschap vergroot) en verbeterden de glucosetolerantie en het lipidenprofiel.
Een eiwitrijk dieet met weinig koolhydraten heeft een positief effect op gewichtsverlies en verbetert de metabole- en reproductieve disfunctie bij PCOS. Het verlies van buikvet als onderdeel van het totale gewichtsverlies is na 1 jaar het grootst bij een eiwitrijk dieet. Een dieet waarbij gelet wordt op de Glycemische Lading (GL) wordt vaak ingezet bij vrouwen met PCOS.
Het type vet dat gegeten wordt is belangrijk. Een hoge inname van transvetten en verzadigde vetten kunnen dyslipidemie (stoornissen in vetstofwisseling) en hyperinsulinemie (verhoogde insulinespiegels in het bloed) veroorzaken en het risico op diabetes en het metabool syndroom verhogen.
Omega-3
Omega-3 geeft vrouwen met PCOS diverse gezondheidsvoordelen, zoals een afname van hyperinsulinemie, triglyceriden, leververvetting, androgenen, BMI, ontsteking en depressie. Tevens zijn omega-3 vetzuren belangrijk bij de vorming van prostaglandines die nodig zijn voor de productie van hormonen .
Om die reden is het voor patiënten met PCOS belangrijk om dagelijks voldoende omega-3 vetzuren binnen te krijgen, enerzijds via de voeding anderzijds via suppletie.
In een studie is gekeken naar de hoeveelheid omega-3 vetzuren in het bloed en de verhouding tussen omega-6 en omega-3 vetzuren. Hierbij werd gevonden dat vrouwen met een hogere verhouding omega-6 / omega-3 vetzuren meer mannelijke hormonen in het bloed hadden.
Bovendien ging een lagere hoeveelheid omega-3 vetzuren gepaard met een slechter lipidenprofiel in het bloed. Inname van extra omega-3 vetzuren kan daarom helpen de hogere concentratie van mannelijke geslachtshormonen bij vrouwen met PCOS te verlagen.
Lage carnitinespiegel
Bij niet-overwichtige vrouwen met PCOS houdt een verlaagde carnitine (aminozuur)spiegel mogelijk verband met hyperandrogenisme en insulineresistentie. Er wordt een verband aangetoond tussen de L-carnitinespiegel en de concentraties vrije androgenen en SHBG.
Naarmate de L-carnitinespiegel hoger was, betekende dit een lagere concentratie vrije androgenen en een hogere concentratie SHBG. De concentratie SHBG bleek daarbij een goede voorspeller te zijn met betrekking tot de bloedspiegel voor L-carnitine.
Glutensensibiliteit
PCOS is een laaggradige ontsteking die in verband wordt gebracht met insulineresistentie. Vrouwen met PCOS hebben hogere CRP waardes, onafhankelijk van hun BMI. Gesuggereerd wordt dat het dagelijkse eten van tarweproducten en andere graansoorten chronische ontstekingen en auto-immuunziekten kan veroorzaken. Om meer duidelijkheid te krijgen over de relatie tussen gluten en PCOS is verder onderzoek noodzakelijk.
Een dieet met een hoog vezelgehalte (glyconutriënten) vermindert insulinepieken en insulineresistentie. Vezels normaliseren het glucosegehalte in het bloed. Vrouwen met PCOS die veel vezelrijke groenten en fruit eten hebben een hoger gehalte SHBG in het bloed.
SHBG hecht zich aan hormonen met het doel om ze inactief te maken. Het merendeel van de PCOS vrouwen heeft een hoog insulinegehalte waardoor de lever minder SHBG gaat produceren. Hierdoor is er meer vrij testosteron in het lichaam actief wat een negatief effect heeft op de ovariële functie en hirsutisme en acne kan veroorzaken.
Micronutriënten
Micronutriënten, zoals vitaminen, mineralen en spoorelementen, zijn betrokken bij veel processen in het lichaam en zijn onmisbaar voor een goede gezondheid. Een aantal micronutriënten zijn heilzaam bij het verminderen van de symptomen van PCOS en vergroten de kans op een zwangerschap. Bij bloedonderzoek wordt bij vrouwen met PCOS vaak te lage waarden gemeten van diverse micronutriënten. Denk aan B12, foliumzuur en B 6 wat vaak ook een verhoogde homocysteine waarde in het bloed geeft.
Als co-enzym is vitamine B12 betrokken bij de methylering van homocysteïne naar methionine. Door een B12 tekort gaat dit proces achteruit en stijgt de homocysteïnespiegel. Dit geeft grotere kans op onvruchtbaarheid. Vegetariërs hebben een groter risico op een B12 tekort. Een lage B12 status bij vrouwen met PCOS is een mogelijke aanwijzing voor adipositas en insulineresistentie. Bij vrouwen met PCOS die overgewicht hebben en insulineresistent zijn, wordt een lagere concentratie aan vitamine B12 gemeten dan bij vrouwen met PCOS die geen overgewicht hebben en insuline gevoelig zijn.
Maar ook vitamine D is vaak verlaagd: de prevalentie van een lage vitamine D-status is hoog bij vrouwen met PCOS. Als hormoon is vitamine D betrokken bij de werking van insuline. Vitamine D heeft ook invloed op de voortplanting; het is betrokken bij de rijping en de ontwikkeling van het follikel. Suppletie van vitamine D verbetert de ovulatie en de bevruchting bij vrouwen met PCOS.
Mineralen
Mineralen zink en magnesium zijn ook vaak aan de lage kant. De suppletie van beiden heeft een positief effect bij vrouwen met PCOS. Bij een tekort aan magnesium is het risico op PCOS 19 keer groter dan bij een normale magnesiumwaarde.
Zink is een mineraal dat essentieel is bij de insulineproductie. In combinatie met magnesium zet het suiker om in energie en zorgt het voor een optimale werking van insuline. Onderzoek heeft aangetoond dat vrouwen die een hogere zinkinname hebben, 10% minder kans hebben op het ontwikkelen van diabetes type 2. Zink draagt eveneens bij tot een verbeterde vruchtbaarheid.
Chroom is een essentieel sporenelement dat betrokken is bij de koolhydraatstofwisseling en het verbeteren van de insulinegevoeligheid. Een chroomtekort wordt in verband gebracht met een verstoorde glucose-, insuline- en vetstofwisseling.
Supplementen kunnen bepaalde symptomen van PCOS verminderen, maar ze mogen niet als vervanging dienen van een gevarieerd natuurlijk eetpatroon en een gezonde leefstijl.