Behandeling om zwanger te worden
Vrouwen met PCOS hebben vaak meer moeite met zwanger worden.
• wat kan je zelf doen om de kans op een zwangerschap te vergroten
• medische behandelingen om zwanger te worden
Hoge waarden androgenen (‘mannelijke’ hormonen zoals testosteron) en insuline in het lichaam kunnen de menstruatiecyclus verstoren. Ook kunnen deze stoffen ervoor zorgen dat er geen eisprong (ovulatie) plaatsvindt. Wanneer er niet met een bepaalde regelmaat een eisprong optreedt, noemt men dit anovulatie. Soms treedt er helemaal geen eisprong meer op. Of de eisprong treedt zeer onregelmatig op. In deze gevallen is het voor vrouwen met PCOS moeilijker om natuurlijk zwanger te worden. Daarnaast hebben sommige vrouwen een grotere kans op een miskraam.
Dit betekent echter niet dat alle vrouwen met PCOS onvruchtbaar zijn. Wel kan er sprake zijn van verminderde vruchtbaarheid. In dat geval duurt het langer dan normaal om zwanger te worden of is er medische begeleiding nodig om zwanger te worden. Er zijn verschillende dingen die je zelf kan doen om de kans op zwangerschap te vergroten. Ook zijn er verschillende behandelingen mogelijk op het moment dat medische begeleiding noodzakelijk is. Het is goed om te weten dat 60% van de vrouwen met PCOS zwanger wordt zonder medische hulp.
Er zijn verschillende oorzaken waardoor iemand niet of moeilijk zwanger kan worden. Bespreek je klachten altijd met een arts, zodat een juiste diagnose kan worden gesteld.
Afvallen
Een beperkt aantal kilo’s afvallen, kan al helpen je vruchtbaarheid te verbeteren. Wanneer je boven een gezond gewicht bent, is afvallen door het aanleren van een gezonde leefstijl (gezond eten en voldoende bewegen) de eerste stap in de behandeling. Het is aangetoond dat een gewichtsverlies van 5 tot 10 procent de kans op zwangerschap sterk vergroot.
De internationale aanbeveling is om, voorafgaand aan een zwangerschap, ongeveer 10% af te vallen als je body mass index boven de 25 is. Door af te vallen kan het risico op complicaties gedurende de zwangerschap kleiner worden.
Het bijhouden van de eisprong
In de menstruatiecycluszijn er enkele dagen waarop het mogelijk is zwanger te worden. Over het algemeen is dit halverwege de cyclus. Na de eisprong is er een ‘vruchtbare periode’ waarin de eicel bevrucht kan worden.
Om de kans op een zwangerschap te vergroten kan je bijhouden wanneer de eisprong plaatsvindt en ervoor zorgen dat jullie vrijen rond dit moment.
De volgende tekenen kunnen erop wijzen dat de eisprong plaatsvindt of op korte termijn zal plaatsvinden:
- Veranderingen in afscheiding
Rond de tijd van de eisprong kan een vrouw merken dat haar vaginale slijm gladder en glibberiger wordt. Het lijkt dan een beetje op rauw eiwit. - Pijn in de onderbuik
Sommige vrouwen hebben buikpijn tijdens de ovulatie. Deze pijn kan in de hele onderbuik zijn of juist aan één kant zitten. - Premenstruele symptomen
Symptomen die samen kunnen gaan met de eisprong zijn gevoelige borsten, opgeblazen gevoel en humeurigheid
Inschatten wanneer de eisprong zal zijn
Aangezien PCOS de menstruatiecyclus kan beïnvloeden, kan het lastig zijn om in te schatten wanneer een eisprong zal plaatsvinden. Een ovulatiecalculator en een ovulatietest zijn hulpmiddelen die je hierbij kunnen helpen.
Het opwekken van een eisprong (ovulatie-inductie)
Als een gezondere levensstijl en afvallen na drie tot zes maanden niet leiden tot een verbeterde vruchtbaarheid, kan het zijn dat een arts medicijnen voorschrijft om de eisprong op te wekken. Dit wordt ook wel ovulatie-inductie (afgekort OVI) genoemd.
Met deze behandeling worden de eierstokken gestimuleerd om meer eicellen tot rijping te laten komen. Bij ovulatie-inductie krijg je gedurende bepaalde tijd tabletten of injecties. Met behulp van echografie en/of bloedtesten wordt bepaald wanneer de eisprong waarschijnlijk zal plaatsvinden of wanneer het beste moment is om de eisprong op te wekken met het hormoon HCG. Hierna krijg je het advies om op de dagen na de behandeling te vrijen. Soms worden eerder geproduceerde zaadcellen via intra-uteriene inseminatie (afgekort IUI) direct in de baarmoeder gebracht. Ovulatie-inductie wordt niet aanbevolen voor vrouwen met PCOS met een BMI hoger dan 35.
Clomifeencitraat
Clomifeencitraat (Clomid) is een geneesmiddel in tabletvorm. Het is het meest gebruikte middel voor het opwekken van een eisprong. Vaak is dit de eerste optie voor het verbeteren van de vruchtbaarheid van vrouwen met PCOS die geen eisprong krijgen.
Hoe werkt het?
• Clomifeencitraat wordt vroeg in de menstruele cyclus gebruikt voor het vergroten van de kans op een eisprong. De vrijgekomen eicel kan dan op de natuurlijke manier worden bevrucht
• Dit middel kan afzonderlijk worden gebruikt. Om de effectiviteit te vergroten kan Clomid echter ook worden voorgeschreven in combinatie met andere geneesmiddelen.
Mogelijke bijwerkingen
• Er bestaat een grotere kans op meerlingen, omdat er vaak meerdere eicellen tegelijk rijpen
• Er is een kleine maar verhoogde kans op eierstokkanker bij langdurig gebruik. Gebruik van Clomid moet niet langer duren dan zes tot negen maanden.
• Er kunnen lichamelijke en emotionele bijwerkingen optreden, waaronder: hoofdpijn, wazig zien en stemmingswisselingen
Niet alle vrouwen met PCOS reageren op clomifeencitraat en sommigen hebben combinaties van clomifeen met andere geneesmiddelen (zoals metformine) nodig voor de optimale werking hiervan.
Metformine
Metformin kan gebruikt worden voor de behandeling van vrouwen met PCOS die geen eisprong krijgen en waarbij geen andere oorzaken zijn aan te wijzen voor vruchtbaarheidsproblemen.
Hoe werkt het?
• Metformine verbetert de functie van circulerend insuline, brengt de waarden van androgenen omlaag en zorgt dat vaker een eisprong plaatsvindt.
• Metformine kan worden gecombineerd met andere geneesmiddelen (bijvoorbeeld Clomid). Dit kan wanneer vrouwen niet op dit middel reageren of wanneer zij last hebben van overgewicht.
Mogelijke bijwerkingen
• Sommige vrouwen die Metformine gebruiken hebben tijdelijke gastro-intestinale bijwerkingen (misselijkheid, opgezette buik, overgeven en vermindering van eetlust)
• De behandeling met Metformine kan gestart worden met een lagere dosering om de ernst van de bijwerkingen te beperken
• De variant van Metformine met vertraagde afgifte heeft minder bijwerkingen wanneer deze ’s avonds wordt ingenomen
Op dit moment zijn er geen richtlijnen voor het gebruik van Metformine tijdens zwangerschap. De gebruikelijke aanbeveling is om met het middel te stoppen wanneer je zwanger bent, tenzij jouw arts anders adviseert.
Gonadotropine
Gonadotropine zijn hormonen die betrokken zijn bij het reguleren van de eisprong, zoals:
• Follikelstimulerend hormoon (FSH)
• Luteïniserend hormoon (LH)
• Humaan choriongonadotrofine (hCG)
Hoe werkt het?
• Deze hormonen kunnen worden gebruikt om de rijping van de eicellen te stimuleren en de eisprong op te wekken
• Deze middelen worden geïnjecteerd. Gedurende de behandeling worden de eierstokken nauwkeurig in de gaten gehouden om over stimulering te voorkomen
• Wanneer vrouwen niet reageren op de behandeling met Clomid, kunnen zij met deze middelen worden behandeld.
Mogelijke bijwerkingen
• Vrouwen die Gonadotropine gebruiken hebben een grotere kans op meerlingen. Om het risico te beperken wordt de dosering zorgvuldig in de gaten gehouden.
Vruchtbaarheidsbevorderende operaties
‘Ovarian drilling’ is een chirurgische ingreep die kan leiden tot een toename van het aantal eisprongen. De ingreep vindt laparoscopisch plaats. Tijdens de operatie worden – onder volledige narcose – één of meer sneetjes gemaakt in de onderbuik. Vervolgens worden er kleine gaatjes gemaakt in het oppervlak van de eierstok. Hierdoor wordt weefsel verwijderd dat grote hoeveelheden androgenen produceert. Na de ingreep vinden er gedurende zes tot twaalf maanden weer eisprongen plaats.
Uit onderzoek is nog niet bewezen of deze methode effectief is. Er zijn maar een paar ziekenhuizen die deze ingreep doen.
Omdat een operatie altijd een ingrijpendere behandeling is dan het nemen van medicatie of een verandering in leefstijl, wordt ‘ovarian drilling’ niet vaak gebruikt. Eigenlijk wordt deze behandeling alleen ingezet indien andere behandelmethoden niet effectief zijn gebleken.
De bijwerkingen van ‘ovarian drilling’ zijn onder andere een klein risico op littekenvorming rond de eierstokken en beschadiging van de blaas, darmen of bloedvaten.
Kunstmatige voortplantingstechnologie
Voor vrouwen die niet in staat zijn om op natuurlijke wijze of door het gebruik van medicatie zwanger te worden, is kunstmatige voorplantingstechnologie een optie. Hiermee bedoelen we behandelingen zoals IVF (in vitro fertilisatie). Verwijzing naar een specialist in voortplantingsgeneeskunde of een fertiliteitskliniek is nodig voor deze behandelingen.
Pas als andere, minder ingrijpende, behandelingen niet succesvol zijn gebleken is een behandeling op basis van kunstmatige voortplantingstechnologie te overwegen. Deze behandelingen zijn vaak kostbaar en veeleisend. Deze technologie is ook succesvoller bij vrouwen die eerst hun leefstijl hebben aangepast. Zelfs wanneer deze aanpassingen niet hebben geleid tot verbeterde vruchtbaarheid.
Deze webpagina is ontworpen voor informatieve doeleinden. Het is niet bedoeld als specifiek medisch advies of vervanging van advies van uw huisarts. De bovenstaande informatie is gebaseerd op de huidige medische kennis per 2023.